Nghề biên dịch và thông dịch. Phần 1: Những hiểu biết chung

Có thể bạn nhầm lẫn hoặc chưa hiểu hết sự khác nhau của 2 nghề Biên dịch và Thông dịch. Bài viết sau

đây sẽ giúp bạn hiểu hơn về 2 công việc đặc thù này…

Một số điểm chung

1. Hai mươi phần trăm trong số những người làm nghề này đều làm tư

2. Công việc này thường không liên tục nên nhiều người phải kiếm những công việc bán thời gian khác

3. Mặc dù những yêu cầu có thể thay đổi, nhưng đa số thông dịch viên và biên tập viên phải có bằng cử nhân

4. Triển vọng nghề nghiệp sẽ thay đổi thông qua sự phối hợp giữa khả năng ngôn ngữ và chuyên môn

Bản chất công việc

Thông dịch viên và biên dịch viên là những người có thể giúp cho việc giao lưu văn hóa giữa các nước bằng cách chuyển đổi từ một ngôn ngữ này sang một ngôn ngữ khác. Tuy nhiên công việc của các chuyên gia ngôn ngữ này không chỉ đơn giản là dịch từ vựng, có nghĩa là sắp đặt khái niệm và ý tưởng trong ngôn ngữ. Họ phải thật sự hiểu thấu đáo vấn đề mà họ đang dịch để có thể chuyển tải các thông tin đó sang một ngôn ngữ khác, có thể nói là chuyển từ ngôn ngữ nguồn (source language) thành ngôn ngữ mục đích (target language). Bên cạnh đó, họ còn phải có sự nhạy cảm về văn hóa kết hợp với sự điêu luyện về ngôn ngữ.

Nghề thông dịch viên và biên dịch thường được xếp chung với nhau vì chúng có một số điểm tương đồng nhau. Ví dụ cả hai nghề đều đòi hỏi khả năng chuyên môn, như sự kếp hợp ngôn ngữ. Điều này yêu cầu thông dịch viên và biên dịch viên phải tinh thông hai thứ tiếng, một là tiếng bản xứ hay ngôn ngữ chủ động, ngôn ngữ thứ hai là ngôn ngữ bị động khác. Ngôn ngữ chủ động họ phải giỏi nhất để thông dịch hay phiên dịch ra thứ tiếng này. Còn ngôn ngữ bị động họ phải có kiến thức nhiều về nó.

Mặc dù một số người kiêm cả hai nghề biên dịch và phiên dịch nhưng chúng hoàn toàn là những nghề khác nhau. Mỗi nghề đòi hỏi những kỹ năng và năng khiếu đặc trưng khác nhau và đa số mọi người chỉ giỏi một trong hai nghề. Trong khi thông dịch viên thường thông dịch qua lại giữa hai ngôn ngữ thì biên dịch viên thông thừong chỉ dịch sang ngôn ngữ chủ động mà thôi.

Thông dịch viên dịch một ngôn ngữ nói thành một ngôn ngữ nói khác, hay gặp trường hợp là ngôn ngữ cử chỉ họ phải dịch từ ngôn ngữ nói sang ngôn ngữ cử chỉ. Điều này đòi hỏi người thông dịch viên phải đặc biệt chú ý, hiểu hết những gì được chuyển tải trong hai ngôn ngữ và diễn đạt hết những ý tưởng và những suy nghĩ. Kỹ năng nghiên cứu và phân tích sâu, tài khéo léo, đặc biệt là một trí nhớ tốt là điều rất quan trọng. Phần đầu trong công việc của một thông dịch viên đã bắt đầu trước khi đến chỗ làm. Người thông dịch viên phải chuẩn bị trước chủ đề mà ngừoi nói sẽ thể hiện và cũng phải chuẩn bị những từ vựng hay những cụm từ cơ bản liên quan đến chủ đề đó. Một số nơi không yêu cầu người thông dịch viên phải có ngoại hình, ví dụ như thông dịch thông qua điện thoại. Nhưng điều này đôi khi cũng rất quan trọng khi người thông dịch viên cũng phải tiếp xúc với người sẽ trình bày nội dung cần phiên dịch để lắng nghe và theo dõi khi người đó đang nói, sau đó còn thong dịch và truyền đạt thông tin đến người nghe.

Biên dịch viên thì chuyển tải nội dung trong các văn bản từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác. Họ phải có khả năng viết và phân tích giỏi. Và bởi vì văn bản mà họ dịch càng hoàn thiện thì càng tốt ,nên biên tập viên cũng phải thành thạo về biên tập. Văn bản mà họ dịch có thể thay đổi độ dài khác nhau, văn phong khác nhau và chủ đề cũng khác nhau. Khi lần đầu tiên nhận văn bản cần dịch, biên dịch viên phải đọc hết nội dung toàn bài để nắm được ý chung của toàn bài đó, sau đó tìm và tra từ mới. Biên dịch viên cũng phải đọc thêm những tài liệu khác liên quan đến chủ đề mình đang dịch nếu có một số vấn đề chưa rõ trong bài dịch đó. Tuy nhiên, biên dịch viên cũng nên trao đổi với tác giả của bản gốc cần dịch hoặc cơ quan phát hành để làm rõ một số ý, một số từ hay những cụm từ viết tắt mà người dịch chưa hiểu. Công việc biên dịch không phải chỉ là thay thế một từ thành một từ tương ứng trong ngôn ngữ kia; các câu văn và ý tưởng phải được chuyển dịch sao cho phù hợp với tính mạch lạc với những câu và ý tưởng trong tài liệu gốc để sao cho bản dịch khi được đọc lên nghe như đó là bài trong ngôn ngữ đích ( ngôn ngữ cần phải dịch sang). Biên dịch viên cũng phải ghi nhớ trong đầu mình những kiến thức về sự khác biệt văn hóa giữa các nước để diễn dịch cho từng đối tượng phù hợp, ví dụ như các câu nói thông dụng, tiếng lóng, và những cụm từ khác mà không thể theo sát nghĩa đen được. Một số chủ đề khó để dịch hơn nhiều so với nhũng chủ đề khác vì nhiều từ và nhiều đoạn văn có thể có nhiều nghĩa, cho nên có thể có nhiều cách dịch khác nhau. Cũng chẳng có gì đáng ngạc nhiên khi một bài dịch có thể thông qua vài bản dịch trước khi biên dịch viên đưa ra bản dịch cuối cùng.

Phương cách các biên dịch viên làm việc cũng dần thay đổi theo sự tiến bộ của kỹ thuật công nghệ. Ngày nay hầu hết các bản dịch đều được trên máy vi tính và các công việc cũng được giao và nộp bằng điện tử. Điều này tạo điều kiện cho các biên dịch viên có thể làm việc ở bất cứ nơi đâu và một tỉ lệ lớn các biên tập viên làm việc ở nhà. Internet mang lại cho họ nguồn tra cứu hiện đại và nhiều nguồn tài liệu ngôn ngữ có giá trị như từ điển chuyên ngành, và bảng chú giải các thuật ngữ. Trong một số trường hợp thì việc sự dụng các máy móc hỗ trợ cho việc dịch thuật như là các công cụ ghi nhớ sẽ cung cấp sự so sánh giữa bản dịch trước với bản đang dịch, nhằm tiết kiệm thời gian và tránh sự trùng lặp.

(hết phần 1)